خشونت در وضع مدنی هابز: بازخوانی لویاتان
الموضوعات :
محمدعلي توانا
1
(دانشگاه شیراز گروه علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی)
نفیسه اله دادی
2
(دانشگاه یزد)
الکلمات المفتاحية: لویاتان هابز خشونت وضع مدنی وضع طبیعی,
ملخص المقالة :
«لویاتان» از نخستین متون فلسفه سیاسی مدرن است که می‌کوشد وضع مدنی قانونمند مبتنی بر جامعه بازاری و دولت بورژوایی را جایگزین وضع طبیعی سازد که در آن جنگ همه علیه همه برقرار است. حال این پرسش طرح می‌گردد: آیا وضع مدنی هابز عاری از خشونت است (پرسش)؟ به نظر می‌رسد گذار از وضع طبیعی به وضع مدنی نه تنها پایان خشونت نیست، بلکه در کنار خشونت کنشگرانۀ آشکار، گونه‌های پنهان‌تر خشونت همچون خشونت کنش‌پذیرانه و نمادین نیز تقویت می‌گردد (فرضیه). مقالۀ حاضر به منظور فهم و تحلیل گونه‌های خشونت در وضع مدنی هابز از چارچوب نظری «اسلاوی ژیژک» بهره می‌برد (چارچوب نظری). به نظر می‌رسد منشأ خشونت کنش‌گرانه، کنش‌پذیرانه و نمادین در وضع مدنی هابز را در چند عامل می‌توان جست وجو کرد: نخست اینکه هراس اجتماعی که از ذات شرور بشر متأثر شده است، همچنان در وضع مدنی تداوم می‌یابد؛ دوم اینکه در وضع مدنی هابز، شخص حاکم که دارای اقتدار برتر (حاکمیت مطلق) است، مستثناست؛ سوم اینکه شخص حاکم برای مهار خشونت افسارگسیخته وضع طبیعی به نیروی قانون، عرف و اخلاق متوسل می‌گردد که خود طردکننده، سرکوبگر و محدودیت‌ساز است. به بیان ساده، بخشی از شهروندان را به نفع بخشی دیگر طرد، سرکوب یا محدود می‌سازد (یافته‌ها). مقاله حاضر از روش هرمنوتیک متن - مؤلف‌محور بهره می‌برد (روش).
آربلاستر، آنتونی (1377) ظهور و سقوط لیبرالیسم غرب، ترجمه عباس مخبر، تهران، مرکز.
آرنت، هانا (1359) خشونت، ترجمه عزت‌الله فولادوند، تهران، خوارزمی.
آمارتیاسن (1388) هویت و خشونت (توهم و تقدیر)، ترجمه فریدون مجلسی، تهران، آشیان.
استوتزل، ژان (1363) روان‌شناسی اجتماعی، ترجمه علی‌محمد کاردان، تهران، دانشگاه تهران.
اسوندس، لارس (1394) فلسفه ترس، ترجمه خشایار دیهیمی، چاپ چهارم، تهران، گمان.
اشمیت، کارل (1393الف) امر سیاسی، ترجمه یاشار جیرانی و رسول نمازی، تهران، ققنوس.
----------- (1393ب) الهیات سیاسی، ترجمه لیلا چمن‌خواه، تهران، نگاه معاصر.
بشیریه، حسین (1375) «تاریخ اندیشه‌ها و جنبش‌های سیاسی قرن بیستم، اندیشه‌های جان رالز (25)»، اطلاعات سیاسی - اقتصادی، شماره 109-110 ، صص 36-43.
بنیامین، والتر (1388) «نقد خشونت»، در: کتاب قانون و خشونت، به اهتمام مراد فرهادپور، امید مهرگان و صالح نجفی، چاپ چهارم، تهران، رخ¬داد نو.
بومر، فرانکلین (1380) جریان‌های بزرگ در اندیشه غرب، ترجمه حسین بشیریه، تهران، مرکز بازشناسی اسلام و غرب.
جونز، و.
ت (1392) خداوندان اندیشه سیاسی، ترجمۀ علی رامین، چاپ هشتم، تهران، امیرکبیر.
چاندوک، نیرا (1377) جامعه مدنی و دولت، ترجمه فریدون فاطمی و وحید بزرگی، تهران، مرکز.
دورتیه، ژان فرانسوا (1381) «پیر بوردیو انسان‌شناس، جامعهشناس»، ترجمه مرتضی کُتُبی، فصلنامه انسان‌شناسی، شماره 1 ، صص 225-237.
ريكور، پل (1373) زندگی در دنيایِ متن، شش گفت¬وگو، يک بحث، ترجمه بابک احمدی، تهران، مركز.
ژیژک، اسلاوی (1386) هنر امر متعالی مبتذل، ترجمۀ مازیار اسلامی، تهران، نی.
----------- (1392) خشونت، پنج نگاه زیرچشمی، ترجمۀ علی¬رضا پاک¬نهاد، چاپ چهارم، تهران، نی.
سبزه‌ای، محمدتقی (1386) «جامعه مدنی به مثابه قرارداد اجتماعی: تحلیل مقایسه‌ای اندیشه‌های هابز، لاک، روسو»، پژوهش حقوق عمومی، شماره 22 ، صص 67-98.
شریعت، فرشاد (1385) «فلسفه سیاست، بورژوازی و غایت نظام سرمایه‌داری «از نگاه روسو و مارکس»»، دانش سیاسی، شماره 4 ، صص 141-164.
شلر، ماکس (1388) کین‌توزی، ترجمۀ صالح نجفی و جواد گنجی، تهران، ثالث.
عالم، عبدالرحمن (1389).تاریخ فلسفه سیاسی غرب (عصر جدید و سدۀ نوزدهم)، چاپ سیزدهم، تهران، وزارت خارجه.
فاستر، مایکل (1358) خداوندان اندیشه سیاسی، ترجمه جواد شیخ الاسلامی، تهران، امیرکبیر.
فرایا، هلن (1391) خشونت در تاریخ اندیشه فلسفی، ترجمه عباس باقری، چاپ دوم، تهران، فرزان‌روز.
فوکو، میشل (1392) مراقبت و تنبیه: تولد زندان، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، چاپ یازدهم، تهران، نی.
--------- (1387) «سوژه، قدرت»، در: کتاب فراسوی ساخت¬گرایی و هرمنوتیک، نویسندگان: هوبرت دریفوس و پل رابینو، ترجمه حسین بشیریه، چاپ هفتم، تهران، نی.
گر، تد رابرت (1386) «خشونت سیاسی»، در: کتاب فلسفه و جامعه و سیاست، نوشته و ترجمه عزت‌الله فولادوند، تهران، ماهی.
گوتیر، دیوید (1377) «قرارداد اجتماعی به عنوان یک ایدئولوژی»، ترجمه علی¬اکبر عسگری، مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، شماره 5 ، صص92-110.
محمدیاری، معصومه (1391) «مقایسه قدرت در آرای هابز و فوکو»، اطلاعات حکمت و معرفت، سال هفتم، شماره 11 ، صص58-63.
محمودی، سید علی (1372) «آزادی سیاسی و امنیت»، کیهان فرهنگی، شماره 107 ، صص20-22.
میسنر، مارشال (1385) فلسفه هابز، ترجمه خشایار دیهیمی، تهران، طرح نو.
میلر، پیتر (1384) سوژه، استیلا و قدرت، ترجمه نیکو سرخوش، چاپ دوم، تهران، نی.
نقیب‌زاده، احمد و مجید استوار (1391) «بودیو و قدرت نمادین»، فصلنامه سیاست، دوره 42، شماره 2 ، صص279-294.
نول‌اسمیت، پاتریک (1377) «دین و اخلاق»، پژوهش‌های قرآنی، ترجمه سید علی حقی، شماره 13 و 14 ، صص160-189.
وهاب، ولی (1370) «جنگ و صلح»، فرهنگ، شماره 9 ، صص 301-352.
هابز، توماس (1387) لویاتان، ترجمه حسین بشیریه، چاپ پنجم، تهران، نی.
هایدگر، مارتین (1387) «نامه درباره انسان‌گرایی»، در: کتاب متن‌های برگزیده از مدرنیسم تا پست‌مدرنیسم، ترجمه عبدالکریم رشیدیان، چاپ پنجم، تهران، نی.
هلد، دیوید (1384) مدل¬های دموکراسی، ترجمه عباس مخبر، چاپ سوم، تهران، روشنگران و مطالعات زنان.
Bauman, Z (1995) Violence, Postmodern. In Z. Bauman (Ed.), .
Bourdieu, pierre (1986) "Liitusion biographique in Actes", de La Recherche en Sciences cociales.volum 62.
--------------------- (1998) Practical reason, Londan: Politu Press.
Dtlefsen, Karen (2012) "Margaret Cavendish and Thomas Hobbes on Freedom, Education, and Woman", The Pennsylvania State University Press: pp 145-169.
Hobbes, Thomas (1968) Leviathan, Ed.C.B Macpherson, London: Penguin Classics.
Milton.P (1993) "Hobbes, Heresy and Lord Arlington", History of Political Thoght, no 4.
Oksala, Johanna (2012) "Foucault, Politics, and Violence", Notre Dame: Northwestern University Press.
Packman, carl (2009) Towards a Violent Absolute: Some Reflections on Zizekian Theology and Violence, Internation Journal of Zizek Studies, vol 3, no 1.
Pinker, Steven (2001) The better angels of our nature: Why violence has declined, New York: NY: Viking.
Riedel, M.& W. Welsh (2002) Criminal Violence.Patterns, Causes, and Prevention.Los Angeles, Roxbury Publishing Co, United States of America.
Saussure, De.F (2011) Course in General Linguistics.Translated by: Wade Baskin, Edited by: Perry Meisel & Haun Saussy.Columbia University Press.
Skinner, Q (1988) "Meaning and understanding in the history of ideas", History and Theori Vol 8, No 1.
Skinner, Quentin (2002) Visions of Politics (Hobbs and Civil Science), volum 3: Cambridge University Press.
T.Tennis (2013) Ethosand Ideology Of Knowledge Organization: toward Precepts for an Engaged Knowledge Organization, Knowledge Organization.January.
Thivet, Delphine (2008) Thomas hobbes: A Philosopher Of War Or Peace, British Journal for the History Of Philosophy.
Van der Linden, H (2012) "On the Violence Of Systemic Violence: A Critique Of Slavoj Zizek", Butler University, Vol 15.
Waddington, P.A.J., D.Badger & R.Bull (2004) Appraising the inclusive definition of workplace ‘violence’.British Journal of Criminology, Vol 45.
Weiner, N (1989) Violent criminal careers and ‘violent career criminals’.An overview of the research literature.In N.A.
Weiner & M.E.Wolfgang (Eds.) (1989) Violent Crime, Violent Criminals, Newbury Park, CA.Sage.
Wittgenstein, Ludwig (1969) Tractatus Logico-Philosophicus, trans.D.F.Pears and B.F.Mcguinnes, London, Routledge & Kegan Paul.
Zizek, Slavoj (1990) "Beyond Discourse Analysis", in New Relflections on the Revolution of Our Time, edited by Ernesto Laclau, )London: Verso, 1990), p 256.
