گونه‌شناسی کرامات اولیا
الموضوعات :
1 - استادیار گروه عرفان اسلامی، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، ایران
الکلمات المفتاحية: کرامات اولیا, خوارق عادات, طبقه‌بندی کرامات, عرفان اسلامی.,
ملخص المقالة :
موضوع اصلی در تمام تذکره‌ها و مناقب‌نامه‌های صوفیه، کرامات است. کرامات، پدیده‌هایی ذاتاً ناشناخته یا کمتر شناخته‌شده هستند که از اسباب خفیة غیبی و فراطبیعی برخوردارند. غفلت از بازشناسی، تعریف، طبقه‌بندی و مبانی عرفانی دربارة آنها، بسیاری را به انکار این واقعیات سوق داده است. یکی از مقدمات لازم برای بازشناسی کرامات، شیوه‌های گوناگون طبقه‌بندی آنها است. طبقه‌بندیِ پدیده‌ای که بشر نمی‌تواند به کشف تامة علل آن پی ببرد، موضوع پیچیده‌ای است که مورد توجه عرفا، صوفیه و اندیشمندان بوده است. با این حال، در متون عرفانی طبقه‌بندی‌های علمی و جامعی از کرامات گزارش نشده است. بیشتر این متون به برشمردن نمونه‌ها و مصادیقی فهرست‌وار از کرامات اکتفا کرده‌اند. کرامات گاه در میان خوارق عادات طبقه‌بندی شده‌اند و گاه در میان خودشان. پژوهش حاضر به طبقه‌بندی کرامات در میان خودشان اختصاص دارد و بیش از پانزده طبقه‌بندی قدیم و جدید، از حیثیات مختلف، در آن بررسی شده است؛ طبقه‌بندی فهرست‌وار، طبقه‌بندی کلان، طبقه‌بندی‌های ریخت‌شناسانه و طبقه‌بندی حسّی و معنوی.
ابن‌سینا، حسین‌بن عبدالله (1404ق) الاشارات و التنبیهات، شرح محقق طوسی، کتابخانه مرعشی، قم.
ابن‌عربی، محمدبن علی (بی‌تا) الفتوحات المکیه في معرفة الاسرار المالكية و الملكيه، دار صادر، بیروت.
------------------ (بی‌تا) مواقع النجوم و مطالع اهلّة الأسرار و العلوم، المکتبة العصریه، بیروت.
ابن‌فارس (1411ق) مقاییس اللغه، دار الجیل، بیروت.
ابن‌منظور، محمدبن مکرم (1416ق) لسان العرب، دار احیاء التراث العربی، بیروت.
ابن‌منوّر، محمدبن منوّربن ابی‌سعد (1386) اسرار التوحید فی مقامات الشیخ ابوسعید، تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، چ7، تهران، آگاه.
ابوسعید ابوالخیر، فضل‌الله بن احمدبن محمد (1385) چشیدن طعم وقت (مقامات کهن و نویافته بوسعید)، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، چ1، تهران، سخن.
استعلامی، محمد (1388) حدیث کرامت، تهران، سخن.
امین‌پور، قیصر و ایرج شهبازی (1385) «طرحی برای طبقه‌بندی قصه‌های مربوط به اخبار از غیب»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ش180، زمستان.
اوزجندی، عثمان‌بن محمد (1381) مرتع الصالحین و زاد السالکین، تصحیح نجیب مایل هروی، تهران، نشر نی.
ایرج‌پور، محمدابراهیم (1382) «کرامات اولیا در آثار مولانا»، عرفان ایران، ش17، تهران، حقیقت.
جام نامقی، احمد (1386) انس التائبین، تصحیح علی فاضل، تهران، توس.
جامی، عبدالرحمن‌بن احمد (1382) نفحات الأنس من حضرات القدس، تصحیح محمود عابدی، چ4، تهران، اطلاعات.
جندی، مؤیدالدین (1362) نفحة الروح و تحفة الفتوح، تصحیح نجیب مایل هروی، چ1، تهران، مولی.
حسن‌زاده آملی، حسن (1363) یازده رساله فارسی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
رجایی بخارایی، احمدعلی (1373) فرهنگ اشعار حافظ، چ7، تهران، انتشارات علمی.
رودگر، محمد (1396) رئالیسم عرفانی، مقایسه تذکره‌نگاری تصوف با رئالیسم جادویی با تأکید بر آثار مارکز، چ1، تهران، سوره مهر.
---------- (1397) کرامات اولیا، بازشناسی و بازتعریف، پژوهش‌های عرفانی، س1، ش1، بهار و تابستان.
سبزواری، ملاهادی (1383) أسرار الحکم، تصحیح کریم فیضی، چ1، قم، مطبوعات دینی.
--------------- (بی‌تا) رسایل حکیم سبزواری، تصحیح آشتیانی، قم، اسوه.
سبکی، عبدالوهاب (1964م) طبقات الشافعیة الکبری، قاهره.
سراج طوسی، عبدالله‌بن علی (1382) اللّمع فی التصوف، تصحیح رینولد آلن نیکلسون، ترجمه مهدی محبتی، تهران، اساطیر.
سلطان ولد، بهاءالدین محمد (1377) معارف، به کوشش نجیب مایل هروی، چ2، تهران، مولی.
سیدحیدر آملی، حیدربن علی (1384) جامع الأسرار و منبع الأنوار، تصحیح هنری کربن، چ3، تهران، علمی و فرهنگی.
سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن (1416ق) الإتقان فی علوم القرآن، تحقیق: سعید مندوب، چ1، لبنان، دارالفکر.
شریعت، محمدجواد و امیرحسین همتی (1391) «طَوّام، گونه‌ای نادر از کرامات اولیا»، مطالعات عرفانی، ش15، بهار و تابستان.
شفیعی کدکنی، محمد رضا (1380) «مقامات کهن و نویافته ابوسعید ابوالخیر»، نامه بهارستان، س2، دفتر4.
شهبازی، ایرج و علی اصغر ارجی (1370) سبع هشتم: قصه های کرامت در متون عرفانی منثور تا قرن هفتم همراه با طرحی برای طبقه بندی قصه های کرامت، قزوین، سایه گستر.
صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم (1423ق) الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعه، چ1، دار احیاء التراث العربی، بیروت.
طباطبایی، محمد حسین (1417ق) المیزان فی التفسیر القرآن، چ5، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
غنی، قاسم (1340) بحث در آثار و احوال و افکار حافظ، چ2، تهران، زوار.
فخر رازی، محمدبن عمر (1341) البراهین در علم کلام، تصحیح محمدباقر سبزواری، تهران، دانشگاه تهران.
قربانی، رحیم (1387) «مبانی نظری حقیقت «طی‌الارض» از منظر امام خمینی(ره)»، معارف عقلی، ش12، زمستان.
قشیری، عبدالکریم بن هوازن (1374) الرسالة القشیریه، تحقیق عبدالحلیم محمود، قم، بیدار.
قمی، عباس (1331) منتهی الآمال، تهران، کتابفروشی علمیه الاسلامیه.
قیصری، داوودبن محمود (1386) شرح فصوص الحکم، تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی، چ3، تهران، علمی و فرهنگی.
کلابادی، ابوبکر محمد (1371) التعرف لمذهب اهل التصوف(متن و ترجمه)، تحقیق محمد جواد شریعت، تهران، اساطیر.
لاهیجی، عبدالرزاق (1301ق) گوهر مراد، بی‌نا، بمبئی.
مستملی بخاری، اسماعیل‌بن محمد (1363) شرح التعرف لمذهب التصوف، تصحیح محمد روشن، تهران، اساطیر.
مناوی، محمد عبدالرؤوف (1999م) الکواکب الدریة فی تراجم السادة الصوفیه، تحقیق محمد ادبی الجادر، بیروت، دار صادر.
مولوی، جلال‌الدین محمد بلخی (1373) مثنوی معنوی، به کوشش توفیق سبحانی، چ3، تهران، وزارت ارشاد.
-------------------------- (1386) فیه ما فیه، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، چ2، تهران، نگاه.
-------------------------- (1396) کلیات شمس تبریزی، تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، به کوشش توفیق سبحانی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
نبهانی، یوسف‌بن اسماعیل (1329ق) جامع الکرامات الاولیاء، مصر، دارالکتب العربیة الکبری.
هجویری، علی بن عثمان (1384) کشف المحجوب، تصحیح محمود عابدی، ، چ2، تهران، سروش.
