تحلیل تطبیقی شعر و نقاشی عصر صفوی با تکیه بر آرای هنری رماک
الموضوعات :
1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گنبدکاووس
الکلمات المفتاحية: شعر عصر صفوی, نقاشی عصر صفوی, ادبیات تطبیقی, هنری رماک, زمینی‌شدن.,
ملخص المقالة :
این مقاله پژوهشی بینارشته ای در قلمرو ادبیات تطبیقی است که به مطالعه ارتباط بین ادبیات و نقاشی عصر صفوی می پردازد و با استفاده از نظریه ادبیات تطبیقی هنری رماک، در پی تبیین این موضوع است که چگونه مفهومی یکسان، به اشکال متفاوت در شعر و نقاشی این عصر نمود یافته است. بر اساس یافته-های این پژوهش، شعر و نقاشی این عصر را نمی توان ادامه و دنباله سبک های پیشین دانست؛ بلکه شعر و نقاشی این دوره، دارای ویژگی‌های متمایز خود بوده و شاعران و نقاشان عصر صفوی به مجموعه ای از اصول و موازین مشترک پایبندند که با موازین دوره های قبل قابل مقایسه نیست. همچنین، زمینی شدن یکی از پیش‌فرض هایی است که اساس اندیشه و هنر قرن یازدهم را شکل می-دهد و شاعران و نقاشان عصر مورد بررسی به شکل های مختلفی از قبیل: واقع-گرایی، جزئی نگری، لذت بخشیدن، استفاده از عناصر پیرامون و... که همگی از مؤلفه های زمینی شدن هستند، به خلق آثار خود دست یازیده اند.
آتشی، لاله و علی¬رضا انوشیروانی (1390) «ادبیات و نقاشی، نقاشی¬های رمانتیک بلیک از حماسه¬ میلتن»، ادبیات تطبیقی2/2، پیایپی4، صص100-121.
آلبوغیش، عبدالله و نرگس آشتیانی (1379) «پیوند ادبیات و نگارگری؛ خوانش تطبیقی لیلی و مجنون جامی و نگاره¬ای از مظفرعلی»، فصلنامه پژوهش¬های زبان و ادبیات تطبیقی، دوره 6، شماره 10، صص 31-58.
آملی، طالب (بی‌تا) کلیات اشعار، به اهتمام و تصحیح و تحشیه شهاب طاهری، تهران، سنایی.
اخگر، مجید (1390) فانی و باقی، درآمدی انتقادی بر مطالعه نقاشی ایرانی، تهران، حرفه هنرمند.
استنیلند، هیلری (1384) کلّی¬ها، ترجمه نجف دریابندری، کارنامه.
اسماعیلی، مراد (1399) «بازتاب جلوه‌های لذت این جهانی در شعر، نقاشی و معماری عصر صفوی با استفاده از رویکرد تطبیقی هنری رماک»، پژوهش‌های بین رشته ای ادبی، دوره 2، شماره 4، صص 36-70.
انوشیروانی، علی¬رضا (1389) «آسیب¬شناسی ادبیات تطبیقی در ایران»، ادبیات تطبیقی1/2، پیاپی2، صص32-56.
انوشیروانی، علی¬رضا و لاله آتشی (1391) «تحلیل تطبیقی و بینارشته¬ای شعر و نقاشی در آثار سهراب»، فصلنامه پژوهش¬های زبان و ادبیات تطبیقی، دوره 3، شماره 1 (پیاپی9).
بنیون، ویلکینسون و همکاران (1367) سیر تاریخ نقاشی در ایران، ترجمه محمد ایرانمنش، تهران، امیرکبیر.
بورکهارت، تیتوس (1365) هنر اسلامی، زبان و بیان، ترجمه مسعود رجب نیا، سروش.
بینیون، لورنس، ج.
و.
س.
ویلکینسون و بازیل گری(1383) سیر تاریخ نقاشی در ایران، چاپ سوم، تهران، امیرکبیر.
پاکباز، رویین (1390) نقاشی ایران، از دیرباز تا امروز، تهران، زرین و سیمین.
پراور، زیگبرت سالمن (1393) درآمدی بر مطالعات ادبی تطبیقی، ترجمه علیرضا انوشیروانی و مصطفی حسینی، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
پوپ، آرتور (بی‌تا) آشنایی با مینیاتورهای ایران، ترجمه¬ حسین نیّر، تهران، مرکز نشر کتاب¬های طراحی و نقاشی در ایران.
ترکمان، اسکندر بیگ (1377) تاریخ عالم آرای عباسی، تصحیح محمد اسماعیل رضوانی، 3 جلد، تهران، دنیای کتاب.
جوانی، اصغر (1385) بنیان¬های مکتب نقاشی اصفهان، تهران، فرهنگستان هنر.
حسن پور آلاشتی، حسین (1384) طرز تازه، سبک شناسی غزل سبک هندی، تهران، سخن.
حسینی، حسن (1367) بیدل، سپهری و سبک هندی، تهران، سروش.
خاتمی، احمد (1371) سبک هندی و دوره¬ بازگشت (یا نشانه¬هایی از سبک هندی در شعر دوره اول بازگشت ادبی)، ناشر، بهارستان.
رحیموو، ز.
ای.
و آ.
پولیاکووا (1381) نقاشی و ادبیات ایرانی، ترجمه و تحقیق زهره فیضی، تهران، روزنه.
رماک، هنری (1391) «تعریف و عملکرد ادبیات تطبیقی»، ادبیات تطبیقی3/2، پیاپی6، صص54-73.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1383) از گذشته¬ ادبی ایران، تهران، سخن.
سعدی، مصلح‌الدین عبدالله (1381) گلستان سعدی، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، چاپ هفتم، تهران، خوارزمی.
سیوری، راجر مروین (1366) ایران عصر صفوی، ترجمه¬ کامبیز عزیزی، تهران، مرکز.
شایسته¬فر، مهناز (1384) عناصر هنر شیعی در نگارگری و کتیبه نگاری تیموریان و صفویان، تهران، مؤسسه¬ مطالعات هنر اسلامی.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1378) ادبیات فارسی از عصر جامی تا روزگار ما، ترجمه¬ حجت الله اصیل، تهران، نشرنی.
شکفته، صغری بانو (1386) «مدیریت هنری در دوره کمال‌الدین بهزاد و تأثیر امیر علی شیر نوایی در شکل‌گیری مکتب هرات»، کمال‌الدین بهزاد، مجموعه مقالات همایش بین‌المللی، چاپ دوم، تهران، فرهنگستان هنر، صص 414 – 405.
شمس لنگرودی، محمد (1367) گردباد شور جنون (سبک هندی، کلیم کاشانی و گزیده اشعار)، تهران، چشمه.
شمیسا، سیروس (1374) سبک‌شناسی شعر، فردوس.
صائب تبریزی، محمد علی (1371) دیوان صائب تبریزی، به کوشش محمد قهرمان، دوره 6جلدی، تهران، علمی و فرهنگی.
صبور، داریوش (1370) آفاق غزل فارسی، پژوهشی انتقادی در تحول غزل و تغزل از آغاز تا امروز، تهران، گفتمان.
صفا، ذبیح الله (1363) تاریخ ادبیات در ایران، جلد پنجم، بخش یکم، فردوسی.
صورتگر، لطفعلی (1345) منظومه¬های غنایی ایران، تهران، دانشگاه تهران.
طباطبایی، سیدجواد (1383) زوال اندیشه¬ سیاسی در ایران، چاپ چهارم، تهران، کویر.
طباطبایی، محمدحسین (1355) بررسی¬های اسلامی، شامل مقالات و رسائل، به کوشش هادی خسروشاهی، قم، مرکز انتشارات دارالتبلیغ اسلامی.
طباطبایی¬فر، محسن (1384) نظام سلطانی از دیدگاه اندیشه سیاسی شیعه (دوره صفویه و قاجار)، تهران، نشرنی.
فتوحی رودمعجنی، محمود (1385) نقد ادبی در سبک هندی، تهران، سخن.
کاشانی، کلیم (1362) دیوان کلیم کاشانی، با مقدمه و حواشی و فرهنگ لغات مهدی افشار، تهران، زرین.
کریمیان، حسن و مژگان جایز (1386) «تحولات نقاشی ایران عصر صفوی و نمود آن در هنر نگارگری، دو فصلنامه هنر اسلامی، شماره¬ هفتم، صص65 تا 88.
کنبی، شیلا (1384) رضا عباسی، اصلاحگر شورشگر، ترجمه یعقوب آژند، تهران، فرهنگستان هنر.
مصری، زکی محمد حسین (1356) تاریخ نقاشی در ایران، ترجمه¬ ابوالقاسم سحاب، تهران، سحاب کتاب.
مؤتمن، زین العابدین (1371) تحول شعر فارسی، تهران، طهوری.
نامورمطلق، بهمن(1382) «اسطوره¬زدایی و اسطوره¬پردازی کاخ خورنق در نگاه نظامی و بهزاد»، کتاب ماه هنر، ش 63 و 64، صص 48- 57.
نسفی، عزیزالدین بن محمد (1371) مجموعه¬ رسایل مشهور به کتاب الانسان الکامل، تهران، طهوری.
نصر، سیدحسین(1379) نیاز به علم مقدس، ترجمه حسن میانداری، قم، مؤسسه فرهنگی طه.
ولش، آنتونی (1385) نگارگری و حامیان صفوی، بررسی تحولات دوره گذار از مکتب قزوین به اصفهان، ترجمه روح الله رجبی، تهران، فرهنگستان هنر.
