سبک و شگرد " بهار " در تصنیف سرایی
الموضوعات : Research in Iranian classical literatureمصطفی جوزی 1 , علی پدرام میرزایی 2 , مصطفی گرجی 3
1 - دانشگاه پیام نور
2 - دانشگاه پیام نور
3 - دانشگاه پیام نور تهران
الکلمات المفتاحية: بهار وزن قالب ریتم تصنیف ملودی,
ملخص المقالة :
چکیده «تصنیف» زیباترین و عالی‌ترین تجلی گاه پیوند و قرابت شعر و موسیقی است. دوره مشروطیت، عصر تکامل و تعالی واقعی «ژانر تصنیف» است که با ظهور عارف قزوینی سرآغازی نوین می‌یابد. در این میان ملک الشعراء بهار همزمان با عارف با کوله باری از اندوخته‌های ادبی و علمی پا به عرصه تصنیف سرایی می‌گذارد. در این پژوهش ضمن معرفی تصنیف به عنوان یک «ژانر ادبی» به بررسی و تحلیل ساختاری تصنیف‌های بهار پرداخته شده است و در این راستا فرم بیرونی تصنیف‌ها و شاخصه‌های اصلی آن نظیر وزن، قالب، در هم آیی و گره خوردگی این دو مقوله و ساختار شکنی‌های دیگر آن مورد بررسی قرار گرفته است. برآیند نهایی پژوهش نشان می‌دهد که «ملودی» و «ریتم» نقش تعیین کننده‌ای در ساختار نظام بیرونی تصنیف دارند و با غلبه و احاطةکامل بر پیکرة تصنیف ، ساختار و فرم بیرونی تصنیف را از شکل سنتی شعر و قوالب پذیرفته شده خارج می‌کند و آن را هم سو و همراه با «ریتم» و «نظام موسیقائی» تصنیف قرار می‌دهد. به کار گیری چند وزن عروضی در یک تصنیف، تغییر وزن کلام متناسب با تغییر ریتم، به کارگیری اوزان نادر و بی‌سابقه عروضی و کاربرد قالب‌های شعری ابداعی، تماماً حاصل همین نگرش و غلبه ریتم وملودی بر کلام است. کلید واژه: بهار – وزن – قالب – ریتم – تصنیف – ملودی
- احمد پناهی سمنانی، محمد (1376) ترانه و ترانه‌سرایی در ایران، چاپ اول، تهران، سروش
- امین پور، محمد امین و حسن‌زاده میرعلی (1393) «بررسی ترانه‌سرایی در ادبیات فارسی» شعر پژوهی، دانشگاه شیراز، س 6، ش 1، صص 96-118
- بهار، محمدتقی ملک الشعرا (1394) دیوان بهار، به کوشش چهرزاد بهار، ج 2، چاپ دوم، تهران، توس
- تاریخ سیستان (1381) مؤلف( ؟)، به تصحیح ملک‌الشعرا بهار، چاپ اول، تهران، معین
- دلبری، حسن (1390) «درهم‌آیی قالب‌ها و تعاملات بیناگونه‌ای در شعر فارسی» پژوهش‌های ادبی، ش 34 و 35، صص 109-128
- دهلوی، حسین (1379) پیوند شعر و موسیقی آوازی، چاپ اول، ماهور
- شفیعی کدکنی (1390) با چراغ و آیینه، چاپ دوم، تهران، سخن
- فاطمی، ساسان (1386) «بازنگری مفاهیم بداهه و آهنگسازی و اهمیت آن در موسیقی» ماهور، س 10، ش 37، صص 239-249
- کیانی و دیگران (1394) «وزن در شعر و موسیقی» (پژوهشی در مبانی عروض و اایقاع)، مجلۀ ادب فارسی، ش 1، بهار و تابستان، صص 21-40
- گامین، گ‌گ (2537) عارف شاعر مردم، ترجمۀ غلامحسین متین، چاپ اول، آبان
- مشحون، حسن (1373) تاریخ موسیقی ایران، چاپ اول، تهران، سیمرغ
- مرادی، محمد، (1394) «معرفی وزن‌های رایج و نوع خوانش عروضی در ترانه‌های محلی فارس»، مجلۀ ادبیات و زبان‌های محلی ایران زمین، ش 7، صص 83-103
- مراغی، عبدالقادربن غیبی، (2536) مقاصد الالحان، به کوشش تقی بینش بنگاه ترجمه و نشر
- معاصر؛ یحیی (1386) «بهار و ترانه‌سرایی» در یادی دوباره از بهار، به کوشش سعید بزرگ بیگدلی، چاپ اول، تهران، مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی، صص 125-131
- وحیدیان کامیار، محمدتقی (1368) «اوزان ایقاعی در شعر فارسی»، جستارهای ادبی، ش 66، صص 323-348
- _________(1357) بررسی وزن شعر عامیانه فارسی، چاپ اول، آگاه
