تأمّلی بر نمودهای گروتسک در جامع التّواریخ
الموضوعات :مهسا مساعی 1 , زهره الهدادی دستجردی 2
1 - دانشگاه علّامه طباطبائی
2 - دانشگاه علّامه طباطبائی
الکلمات المفتاحية: گروتسک, نامعقول, مغول و ایلخانان, نثر, جامعالتّواریخ,
ملخص المقالة :
گروتسک، مفهوم و نگرشی در هنر و ادبیّات است که ویژگیهایی چون تناقض، وحشتانگیزی، شگفتآوری، نابهنجاری، مسخرگی و گرایش به بیمزگی، اکراه، اشمئزاز و... را برای آن برشمرده اند، موضوع یا مطلبی که بهخاطر نامأنوسی، غریبی یا از فرط اغراقگویی و فراشگفتی، حسّی مبهم و سردرگمکننده به مخاطب القاء و یا مفاهیم و احساسات متناقضی به او منتقل سازد. حملۀ چنگیز، استیلای مغولان و پیآمدهای آن، زمینهسازِ پیداییِ مفاهیم و تصاویر گروتسکی این عصر میباشد؛ پژوهش حاضر، ضمن معرّفی گروتسک، برخی مصادیق و شواهد آن را در یکی از مهمترین آثار تاریخی - ادبی عهد مغول جستجو کرده و دریافتهاست که بخشِ مربوط به تاریخِ مغول و ایلخانان در جامعالتّواریخ، گاه بهگونهای با روایات غیرمعقول، ناموزون و امور خرافیِ مغولان آمیخته که پذیرش آن را بهعنوان تاریخ مشکل میسازد؛ گویا نویسنده ناگزیر از مداهنه، تملّق و ثبتِ برخی مسائلِ افراطی و ناپذیرا - که میتوان آنها را گروتسک نامید - بودهاست.
اشپولر، برتولد (1386)، تاریخ مغول در ایران، ترجمه: محمود میرآفتاب، تهران: علمی و فرهنگی#
باستانیپاریزی، محمّدابراهیم (1350)، افسانه در تاریخ و در جامعالتّواریخ، مجموعه خطابههای تحقیقی دربارۀ رشیدالدّین، تهران: دانشگاه تهران#
تامسون، فیلیپ (1384)، گروتسک در ادبیّات، ترجمه: غلامرضا امامی، شیراز: نوید#
تامسون، فیلیپ (1390)، گروتسک در ادبیّات، ترجمه: فرزانه طاهری، تهران: مرکز#
تسلیمجهرمی، فاطمه - طالبیان، یحیی (1390)، تلفیق احساسات ناهمگون و متضاد (گروتسک) در طنز و مطایبه، فنون ادبی، سال 3، ش 1#
رجبزاده، هاشم (1355)، آیین کشورداری، تهران: توس#
زرّینکوب، عبدالحسین (1348)، کارنامۀ اسلام، تهران: شرکت سهامی انتشار#
عدالت، عبّاس (1389)، فرضیۀ فاجعه زدگی، بخارا، سال 13، ش 77 و 78#
لوترآدامز، جیمز - یتس، ویلسون (1394)، گروتسک در هنر و ادبیّات، ترجمه: آتوسا راستی، تهران: قطره#
مینوی، مجتبی (1351)، نقد حال، تهران: خوارزمی#
همدانی،رشیدالدّین فضل الله (1373)، جامعالتّواریخ، تصحیح: محمّد روشن و مصطفی موسوی، تهران: البرز#
