تحلیل تطبیقیِ پنج فیلم سینمایی اقتباسی در سینمای ایران با متن داستان‌های مربوط به آنها
الموضوعات :سیاوش گلشیری 1 , نفیسه مرادی 2
1 -
2 -
الکلمات المفتاحية: فیلم داستان اقتباس روایت سینما ,
ملخص المقالة :
در این پژوهش، به بحث دربارۀ اقتباس‌های ادبی و فنون اقتباس در سینمای دهۀ هشتاد ایران خواهیم پرداخت و از این منظر، پنج اثر سینمایی دهۀ هشتاد («شب‌های روشن»، «گاوخونی»، «دیشب بابات رو دیدم آیدا»، «زمستان است» و «پاداش سکوت») را با آثاری از حوزۀ ادبیات داستانی که فیلمنامه های فیلم‌های یادشده از آنها اقتباس شده است، مقایسه کرده‌ایم. این آثار حوزۀ ادبیات داستانی به ترتیب عبارتند از: «شب‌های روشن»، «گاوخونی»، «بابای نورا»، «سفر» و «من قاتل پسرتان هستم». این پژوهش ضمن مقایسه، بررسی و تحلیل تطبیقی آثار داستانی با آثار سینماییِ اقتباس شده از آنها را از نظر محور روایی اثر، چگونگی وام‌‌گیریِ یک اثر سینمایی از یک اثر داستانی، چگونگی تبدیل دال های نوشتاریِ داستان به دال‌های تصویریِ فیلم در عین وفاداری به اصل اثر و تبدیل ذهنیت به عینیت و سوژه به ابژه و یا برعکس در پروسۀ تبدیل متن به فیلم، بررسی و تحلیل تطبیقی کرده و نشان می‌دهد که آثار مورد بحث، تا چه میزان اقتباسی موفق از رمان یا داستان کوتاهی که از آن استفاده کرده‌اند بوده‌اند. همچنین مقاله تلاش می‌کند به این پرسش اصلی پاسخ دهد که اقتباس موفق از یک اثر داستانی در حوزۀ سینما، چه تعریفی دارد و چه اثری را با چه مؤلفه‌هایی باید برگزید تا بتوان از آن فیلم اقتباسی موفق ساخت.
برادبری، مالکوم (1383) جهان مدرن و ده نویسندۀ بزرگ، ترجمۀ فرزانه قوجلو، چاپ دوم، تهران، چشمه.
برانیگان، ادوارد (1376) نقطۀ دید در سینما (نظریۀ روایت و ذهنیت در سینمای کلاسیک)، ترجمۀ مجید محمدی، تهران، بنیاد سینمایی فارابی.
پازوليني، پير پائولو (1385) «سينماي شعر»، در: ساخت¬گرايي، نشانه¬شناسي سينما، گردآوريِ بيل نيكولز، ترجمۀ علاءالدين طباطبائي، تهران، هرمس.
خيري، محمد (1384) اقتباس براي فيلم¬نامه، پژوهشي در زمينة اقتباس از آثار ادبي براي نگارش فيلم¬نامه، تهران، سروش.
دادلی اندرو، جیمز (1382) «بنیان اقتباس»، فصلنامۀ سینمایی فارابی، دورۀ دوازدهم، شمارۀ چهارم، شمارۀ مسلسل 48، بهار و تابستان، صص 119-128.
------------- (1365) تئوری‌های اساسی فیلم، ترجمۀ مسعود مدنی، تهران، عکس معاصر.
داستایوفسکی، فئودور (1352) شب¬های روشن، ترجمۀ قاسم کبیری، تهران، اندیشه.
دولت¬آبادی، محمود (1352) سفر، تهران، گلشائی.
دهقان، احمد (1387) من قاتل پسرتان هستم، چاپ پنجم، تهران، افق.
سلیمی کوچی، ابراهیم و فاطمه سکوت جهرمی (1392) «اقتباس بينامتني در مهمان مامان، نمونه¬اي از نگاه حداكثري به اقتباس سينمايي»، ویژه¬نامه فرهنگستان (ادبیات تطبیقی)، سال چهارم، شمارۀ هفتم، صص 155-171.
شهبا، محمد و غلامرضا شهبازی (1391) «تاریخ، اقتباس و تصاحب در سینما»، نشریۀ هنرهای زیبا-هنرهای نمایشی و موسیقی، دورۀ هفدهم، شمارۀ دوم، صص 15-24.
شیرمحمدی، مرجان (1380) بعد از آن شب، تهران، مرکز.
عبداللهی، اصغر (1381) «بررسی تطبیقی رمان و فیلم شازده احتجاب»، نشریۀ ادبیات و سینما، شمارۀ سی و پنجم، صص 28-29.
لوته، یاکوب (1386) مقدمه‌ای بر روایت در ادبیات و سینما، ترجمۀ امید نیک‌فرجام، تهران، مینوی خرد.
مدرس صادقی، جعفر (1362) گاوخونی، تهران، نو.
میر‌عابدینی، حسن (1368) صد سال داستان‌نویسی در ایران، جلد دوم، تهران، تندر.
-------------- (1377) صد سال داستان‌نویسی در ایران، جلد سوم، تهران، چشمه.
هانیول، آرتور (1383) «طرح در رمان مدرن»، در: مدرنیسم و پسامدرنیسم در رمان، گردآورنده و مترجم حسین پاینده، تهران، روزنگار.
Lhermitte, Corinne (2005, March) “A Jakobsonian approach to film adaptations of Hugo’s Les Misérables”, Nebula, Vol 2, 97-107.
