ذهن و زبان در نظریه ارتباطی ابویعقوب سجستانی
الموضوعات :
محمد فرهمند
1
,
فرامرز جلالت
2
,
ابراهیم دانش
3
1 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل
2 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل
3 - دانشگاه محقق اردبیلی
الکلمات المفتاحية: ابویعقوب سجستانی, ذهن و زبان, نظریه ارتباطی, قصد, طبع, عرف ,
ملخص المقالة :
امروزه مطالعه ذهن و زبان بیشتر بر مبنای یافتهها، نظریّات و مکاتب برساخته زبانشناسان غربی پیش میرود. امّا چنین نیست که در مشرقزمین هیچ تلاشی برای شناخت ذهن ، زبان، ویژگیها و کارکردهای آنها صورت نگرفته باشد. شاید بتوان متکلّمین مسلمان را به واسطه توجّهشان به بحث زبان، از کهنترین زبانشناسان در مشرقزمین به شمار آورد که به واسطه ژرف اندیشی در باب موضوعات مربوط به کلام الهی از جمله حُدوث و قِدَمِ آن به بحثهای دقیق زبانشناسی از قبیلِ تعاریف، کارکردها، معانی و هرمسانگی(تأویل) زبان پرداختهاند. ابویعقوب سجستانی از نویسندگان و متکلّمین مسلمان ایرانی اوایل قرن چهارم هجری است. وی به صورت جدّی به نظام «ذهن و زبان» پرداخته، «نظریّه ارتباطی» خاصّی را بر مبنای «نظامِ نطق و زبان» متشکّل از ساحات سه گانه «قصد»، «طبع» و «عرف» پایهگذاری کرده است. سجستانی معتقد است که نقص، حذف و نادیده گرفتن هر یکی از این اجزاء که در کنار هم، معنا و ارزش مییابند عدم ارجاعِ نطق به ناطق و در نتیجه گسستِ زنجیره سخن و عدم برقراری ارتباط را به دنبال دارد. از امتیازات نظریه ارتباطی وی این است که به بحث هرمنوتیک و تأویلِ سخن، بویژه تأویل متون مقدّس نیز پرداخته است. مقاله حاضر بر آن است که با معرّفی و بررسی «نظامِ ذهن و زبان و نظریه ارتباطی سجستانی» به صورتِ نموداری، تصویری عینی و ملموس از آراء ارزشمندِ وی در این زمینه ارائه کند.
قرآن کریم، (1376) چاپ اول، ترجمه محی الدین مهدی الهی قمشهای، تهران، موسسه تحقیقاتی و انتشاراتی فیض کاشانی.#
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1388) نصیر الدین طوسی فیلسوف گفتگو، چاپ دوم، تهران، نشر هرمس.#
احمدی، بابک (1383) آفرینش و آزادی، چاپ سوم، تهران، نشر مرکز.#
ـــــــــــــ (1382) ساختار و تأويل متن، چاپ ششم، تهران، نشر مركز.#
اشکوری، قطب الدین(1380) محبوب القلوب، ترجمه سیّد احمد اردکانی، تصحیح و تحقیق علی اوجبی، چاپ اوّل، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.#
ایچیسون، جین (1372) زبان و ذهن: روان- زبانشناسی، ترجمه محمد فائض، چاپ اوّل، تهران، انتشارات نگاه.#
ـــــــــــــ (1376) زبانشناسی همگانی، ترجمه حسین وثوقی، چاپ اوّل، تهران، انتشارات علوی.#
باطنی، محمدرضا (1370) درباره زبان، چاپ دوم، تهران، انتشارات آگاه.#
باقری، مهری(1389) مقدّمات زبانشناسی، چاپ سیزدهم، تهران، قطره.#
پورنامداریان، تقی (1364) رمز و داستانهای رمزی در ادب فارسی، چاپ اول، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.#
جاحظ، ابو عثمان عَمرو(1423) البیان و التبیین، تحقیق ابراهیم شمس الدین، بیروت، چاپ اوّل، موسسه الاعلمی للمطبوعات.#
جبّاری، اکبر(1387) پرسش از وجود(با نگاهی به کتاب «وجود و زمان» مارتین هایدگر)، چاپ اوّل، تهران، انتشارات کویر.#
حق شناس، علی محمد (1371) آواشناسی (فونتیک)، چاپ سوم، تهران، انتشارات آگاه.#
حلبی، علی اصغر(1376) تاریخ علم کلام در ایران و جهان اسلام، چاپ دوم، تهران، انتشارات اساطیر.#
حمید الدین بلخی، ابوبکر عمر(1372) مقامات حمیدی، به تصحیح رضا انزابی نژاد، چاپ دوم، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.#
سجستانی، ابویعقوب(1367) کشف المحجوب، به قلم هنری کُربن، چاپ سوم، انتشارات طهوری.#
سعدی، مصلح الدین(1384) گلستان، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، چاپ هفتم، تهران، انتشارات خوارزمی.#
شفیعی کدکنی، محمد رضا(1387) ادوار شعر فارسی (از مشروطیت تا سقوط سلطنت)، چاپ سوم، تهران، انتشارات سخن.#
مولوی، جلال الدین محمد(1371) مثنوی معنوی، به سعی رینولد الین نیکلسون، چاپ یازدهم، تهران، انتشارات امیر کبیر.#
نجم رازی، عبدالله بن محمّد(1380) مرصاد العباد، به اهتمام محمد امین ریاحی، چاپ نهم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.#
منابع لاتین
Sassure, Ferdinan De, 1959, Course in General Linguistics, Edited by Charles Bally and Albert Sechehaye, the Philosophical Library, New York.
