تقابل‌های دوگانه و کارکرد آنها در متن با تأکید بر تقابل نور و ظلمت در آثار فارسی شیخ اشراق
الموضوعات :
1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گنبد کاووس
الکلمات المفتاحية: تقابل‌های دوگانه نور و ظلمت متن باختین شیخ اشراق,
ملخص المقالة :
تقابل‌های دوگانه، اصطلاح کلیدی در نظام زبان‌شناسی سوسور، ساخت گرایی، شالوده شکنی و مکتب باختین است که در فهم معنا و نظام تفکر انسان، نقش بنیادینی ایفا می‌کند. همگی این مکتب‌ها در پذیرش تقابل‌ها به عنوان عامل اساسی شکل دهنده در نظام‌های گوناگون زندگی بشری رویکرد مشابهی دارند؛ لیکن در تفسیر نحوۀ تعامل دو جانب یک تقابل، دیدگاه‌های متفاوتی دارند. صرف نظر از پیامدهای چگونگی تفسیر تقابل‌های دوگانه در زمینه‌های گوناگون فلسفی، اجتماعی، فرهنگی، تاریخی و...، آنچه مهم می‌نماید، تفاوت در نگرش و خوانش متن ادبی است که هر یک از آن مکتب‌ها و نظریه‌ها بر اساس تفسیر خود از تقابل‌ها، به دست می‌دهند. این نوشتار می‌کوشد مفهوم و چگونگی تفسیر تقابل‌ها در ساخت‌گرایی، شالوده شکنی و مکتب باختین را بکاود؛ آنگاه برای نشان دادن چگونگی عملکرد و تفسیر تقابل‌ها، تقابل نور و ظلمت در آثار سهروردی، شیخ اشراق، بررسی شده است. نتایج بررسی نشان می‌دهد که نگرش آفرینندۀ متن ادبی و خوانش متن بر اساس آرای این نظریه‌ها به تقابل‌های دوگانه، به بازتولید متن‌های متفاوت می‌انجامد که بر اساس رویکرد تک آوایانه یا چندمنظری نویسنده، متن اثر وجوه متفاوتی به خود می‌گیرد. همچنان که در مصنفات شیخ، تقابل‌ها به مانند فرجامی که ساختارگرایی به تقابل‌ها می‌دهد، کیفیت برتریجویانه یا وحدت‌بخش دارند(1).
