اثربخشی طرحواره درمانی بر افزایش خودکارآمدی و امید به زندگی زنان مطلقه و تأثیر آن بر کاهش الگوهای ناسازگار اولیه فرزندان دختر آنان
محورهای موضوعی :
سید مجتبی عقیلی
1
,
آرزو اصغری
2
,
میترا نمازی
3
1 - استادیار گروه روانشناسی دانشگاه پیام نور
2 - دانشگاه کوثر بجنورد
3 - کارشناس ارشد روانشناسی بالینی دانشگاه علوم و تحقیقات شاهرود، سمنان، ایران.
کلید واژه: طرحواره درمانی, خودکارآمدی, امید به زندگی, زنان مطلقه.,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر با هدف اثربخشی طرحواره درمانی بر افزایش خودکارآمدی و امید به زندگی زنان مطلقه و تأثیر آن بر کاهش الگوهای ناسازگار اولیه فرزندان دختر آنان انجام شد. طرح این پژوهش آزمایشی از نوع پیش‌آزمون_ پس‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه زنان مطلقه و فرزندان دخترشان در شهر ارومیه در سال 96 بود. نمونه پژوهش شامل 30 نفر از زنان مطلقه و فرزندان دخترشان بود که به کلینیک سلامت خانواده، تحت نظر بهزیستی استان آذربایجان غربی مراجعه کردند که به روش هدفمند انتخاب شدند و در دو گروه آزمایش (15 نفر) و گروه کنترل (15 نفر) به‌صورت تصادفی گمارده شدند. بر گروه آزمایش، مداخله مبتنی بر طرحواره درمانی، طی 8 جلسه 90 دقیقه‌ای به‌صورت گروهی انجام شد؛ اما برای گروه کنترل، هیچ‌گونه مداخله‌ای اعمال نشد. ابزار پژوهش حاضر، عبارت بودند از پرسشنامه خودکارآمدی شی یر (1982)، پرسشنامه امید به زندگی اشنایدر (1991) و فرم کوتاه پرسشنامه طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه یانگ (1998). داده‌های پژوهش با آزمون تحلیل کوواریانس مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. یافته‌های پژوهش نشان داد که طرحواره درمانی بر افزایش خودکارآمدی، امید به زندگی زنان مطلقه و تعدیل طرح‌واره‌های ناسازگار فرزندان دخترشان مؤثر واقع شده (000/0>P). طرحواره درمانی به‌عنوان یک تکنیک می‌تواند در بهبود خودکارآمدی و امید به زندگی این زنان مطلقه و تعدیل طرح‌واره‌های ناسازگار فرزندان دخترشان مؤثر باشد.
This study aimed to evaluate the effectiveness of schema therapy on increasing self-efficacy and life expectancy of divorced women and its effect on reducing the initial maladaptive patterns of their daughters. The scheme of this experimental study was pretest-posttest with a control group. The statistical population was considered all divorced women and their daughters in Urmia in 2017. The sample consisted of 30 divorced women and their daughters who were referred to the family health clinic under the supervision of the Welfare of West Azerbaijan Province. These women were purposefully selected and divided into two experimental groups (15 people), and a control group (15 people) were randomly assigned. In the experimental group, the intervention was performed in groups of 8 sessions of 90 minutes based on schema therapy, but no intervention was applied to the control group. The instruments were Schier's self-efficacy questionnaire (1982), Schneider's life expectancy questionnaire (1991), and the short form of Young's early maladaptive schemas questionnaire (1998). Research data were analyzed by covariance. Findings showed that schema therapy has effectively increased self-efficacy, the life expectancy of divorced women, and modulating maladaptive schemas of their daughters (P<0.000). Schema therapy as a technique can effectively improve the self-efficacy and life expectancy of these divorced women and modify the maladaptive schemas of their daughters.
1- اللهوردی، ف.، و مرادی¬زاده، س. (1399). بررسی اثربخشی روان‌درمانی مثبت¬نگر بر افزایش شادکامی و بهزیستی روان‌شناختی زنان مطلقه. فصلنامه علمی- پژوهشی زن و جامعه، 11(43), 223-242.
2- آهی، ق. (1385). هنجاریابی نسخه کوتاه پرسشنامه طرحواره یانگ. پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی، دانشگاه علامه طباطبایی.
3- اسکندری، ح.، سهرابی، ف.، معتمدی، ع.، و فرخی، ن. (1395). مدل ساختاری پیش بینی تعهد زناشویی بر اساس سبک های دلبستگی و متغیرهای میانجی خودکنترلی و طرحواره های ناسازگار اولیه (در افراد دارای روابط فرازناشویی عاطفی). فرهنگ مشاوره و روان درمانی، 7(28)، 33-60.
4- برجعلی، م.، عسگری¬راد، ز.، و ناصری¬نیا، س. (1400). اثربخشی آموزش روش دلگرم¬سازی شوانکر مبتنی بر نظریه آدلر بر خودکارآمدی، رضایتمندی از زندگی و تنظیم هیجانی زوجین متعارض. فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، 12(45), 161-184.
5- پورقاضیان، ط.، و غفاری، ف. (1384). بررسی ارتباط بین امید و عزت‌نفس در مددجویان گیرنده پیوند کلیه در بیمارستان امام رضا (ع) شهر مشهد سال 82-1381. مجله دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی-درمانی شهید صدوقی یزد، 13(1)، 61-57.
6- تنباکوچیان، ر.، زنگنه مطلق، ف.، و بیات، م. (1399). مقایسه اثربخشی رویکرد متمرکز بر هیجان و طرحواره درمانی به شیوه گروهی بر سبک‌های دلبستگی زنان دچار دل‌زدگی زناشویی. نشریه علمی زن و فرهنگ، 12(45)، 61-73.
7- تبریزی، ف.، قمری، م.، و بزازیان س. (1399). مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد با تلفیق درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و درمان شفقت محور بر بهزیستی روان‌شناختی زنان مطلقه. فصلنامه علمی پژوهش‌های مشاوره، ۱۹(۷۵): ۶۵-۸۷.
8- ثناگوی محرر، غ.، شیرازی، م.، میرشرف‌الدین، ع.، و میری قلعه‌نو، ز. (1399). تأثیر آموزش بهزیستی روان‌شناختی بر امید به زندگی، بهزیستی روان‌شناختی و اضطراب اجتماعی در مادران دانش‌آموزان کم‌توان ذهنی. نشریه علمی روانشناسی اجتماعی، 8(56)، 13-22.
9- دهقان، ف.، آتش¬پور، ح.، شفتی، ع. (1393). رابطه عوامل شخصیت و عمومی با امید عاملی و راهبردی به درمان در معتادان. فصلنامه علمی اعتيادپژوهي، ۸ (۳۱): ۱۰۸-۹۱.
10- رحیمی صادق، ز.، برجعلی، ا.، سهرابی، ف.، معتمدی، ع.، و فلسفی نژاد، م. (1399). تأثیر برنامه مهارت‌های زندگی (خودآگاهی، مقابله با استرس، همدلی) بر اساس فرهنگ بومی بر شادکامی و تاب‌آوری زنان مطلقه. فصلنامه علمی پژوهش‌های مشاوره، ۱۹(۷۴): ۶۲-۹۰.
11- رشادی، ح.، گلپایگانی، ف.، بیات، ب.، مجدیان و. (1398). اثربخشی بازی‌درمانی گروهی بر تاب‌آوری و راهبردهای خودمهارگری کودکان طلاق. فصلنامه سلامت روان کودک، ۶(۴): ۶۳-۷۳.
12- رضوی، ر.، عرب، ع.، و شیرازی، م. (1399). اثربخشی بخشایش مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر امید به زندگی در معتادان متجاهر زن تحت درمان در مراکز اقامتی اجباری شهرستان زاهدان. فصلنامه طب انتظامی، ۹ (۳): ۱۵۷-۱۶۴.
13- رهبر کرباسدهی، ف.، ابوالقاسمی، ع.، رهبر کرباسدهی، ا. (1398). اثربخشی طرحواره درمانی بر تاب‌آوری روان‌شناختی و توانمندی اجتماعی دانش‌آموزان با نشانه‌های افسردگی. مطالعات روان‌شناختی، 15(4)، 73-90.
14- رحمانیان، م.، معین صمدانی، م.، و اورکی، م. (1396). تأثیر معنویت درمانی گروهی بر بهبود امید به زندگی و سبک زندگی بیماران مبتلا به سرطان سینه. مشاوره کاربردی، 7(1)، 101-114.
15- رضایی، م.، قدم‌پور، ع.، رضایی، م.، و کاظمی، ر. (1395). اثربخشی طرحواره درمانی هیجانی (EST) بر اندیشناکی و شدت افسردگی بیماران مبتلا به افسردگی اساسی. مجله روانشناسی بالینی، 4(28)، 45- 58.
16- شعاع کاظمی، م.، و مؤمنی جاوید، م. (1388). بررسی رابطه بین امید به زندگی و سبک زندگی در بیماران مبتلابه سرطان بعد از عمل جراحی. فصلنامه بیماری‌های پستان ایران، 3-4(2)، 27-20.
17- عیسی¬زاده، ف.، حیدری، ش.، آقاجان بگلو، س.، و صفاری¬نیا، م. (1399). بررسی اثربخشی طرحواره درمانی بر بهبود سازگاری اجتماعی و سرمایه روان‌شناختی در افراد دارای اختلال هویت جنسی (ترنس سکشوال). پژوهش‌های روان¬شناسی اجتماعی، 10(37), 13-28.
18- عبدالرحیمی نوشاد، ل. (1399). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد در خودتنظیمی و خودکارآمدی زنان دارای اعتیاد به مواد محرک. پیشرفت‌های نوین در علوم رفتاری، 5(49): 12-1.
19- غفاری، س. (1388). بررسی رابطه بین خودکارامدی عمومی و خودکارآمدی جنسی با رضایت زناشویی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه خاتم.
20- فریدون¬پور، ز.، کلهری، ص.، محسنی، ف.، و نامجو، ف. (1399). مقایسه اثربخشی آموزش طرحواره درمانی و ایماگوتراپی بر ترس از ازدواج و نگرش به انتخاب همسر در دختران مجرد. خانواده‌درمانی کاربردی، 1(1)، 100-124.
21- کریمیان پور، غ.، ویسی، ر.، و شیخ الاسلامی، ع. (1391). پیش بینی فرسودگی تحصیلی براساس کیفیت زندگی دانشگاهی و امید به اشتغال در دانشجویان، روانشناسی تربیتی، 39(12)، 72-63.
22- گلستانی‌فر، س.، و دشت¬بزرگی، ز. (1399). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر افسردگی، سلامت روان‌شناختی و امید به زندگی سالمندان مبتلا به افسردگی غیربالینی. روانشناسی پیری، 6(3)، 191-203.
23- مرادی، ش.، و آخانی، ا. (1398). مقایسه اختلال‌های روان‌شناختی فرزندان طلاق با همتایان عادی. رویش روانشناسی، ۸ (۱۱)، ۱۱۱-۱۱۸.
24- محمدی، ا. (1394). اثربخشی طرحواره درمانی بر بهزیستی روان‌شناختی شادکامی و امید به زندگی سالمندان. فصلنامه روانشناسی تحلیلی شناختی، 6(24)، 81-89.
25- نیکوگفتار، م.، و سنگانی، ع. (1399). اثربخشی طرحواره درمانی بر نشخوار فکری، احساس تنهایی عاطفی اجتماعی، سلامت عمومی زنان مطلقه. دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، 21(2): 12-1.
26- یانگ، ج.، کلوسکو، ژ.، و ویشار، م. (2015). طرحواره درمانی راهنمای کاربردی برای متخصصین بالینی. ترجمه حمیدپور، ح.ف و اندوز، ز. (1400). جلد 1. تهران، انتشارات ارجمند.
27- یگانه¬راد، ن.، توزنده جانی، ح.، باقرزاده گلمکانی، ز. (1399). مقایسه اثربخشی طرحواره درمانی و درمان مبتنی بر شفقت بر تاب‌آوری و تحمل ابهام در زنان متقاضی طلاق. فصلنامه علمی - پژوهشی روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی، 11(41)، 89-112.
28- Aggarwal, S., Kataria, D., & Prasad, S. (2017). A comparative study of quality of life and marital satisfaction in patients with depression and their spouses. Asian journal of psychiatry, 30, 65- 70.
29- Bandura, A.(1977) Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84,191-215.
30- Bandura, A. & Schunk, D.H. (1981). Cultivating competence, self-efficacy, and intrinsic interest through proximal selfmotivation. Journal of personality and social psychology, 41(3), 586.
31- Dolan, S. L., Martin, R. A., & Rohsenow, D. J. (2018). Self-efficacy for cocaine abstinence: Pretreatment correlates and relationship to outcomes. Addictive Behaviors, 33(5), 675-688.
32- DeLongis A, & Zwicker A. (2017). Marital satisfaction and divorce in couples in stepfamilies. Curr Opin Psychol, 13, 158–161.
33- Hellman, C. M., Worley, J. A., & Munoz, R. T. (2018). Hope as a coping resource for caregiver resilience and well-being. In Family caregiving (pp. 81-98). Springer, Cham.
34- Kern, M. L. Williams, P. Spong, C. Colla, R. Sharma, K. Downie, A. Oades, L. G (2020). Systems informed positive psychology. The Journal of Positive Psychology, 15(6), 705-715.
35- Li, Y. C., Joshi, D., King-Dowling, S., Hay, J., Faught, B. E., & Cairney, J. (2018). The longitudinal relationship between generalized self-efficacy and physical activity in schoolaged children. European journal of sport science, 18(4), 569-578.
36- Liu, R. Zeng, P. & Quan, P (2018). The Role of Hope and Self-efficacy on Nurses Subjective Well-being. Asian Social Science, 14(4), 18-22.
37- Potter, D. (2010). Psychosocial well-being and the relationship between divorce and children's academic achievement. Journal of Marriage and Family, 72, 933-946.
38- Sagna, A. O., Kemp, M. L. S., DiNitto, D. M., & Choi, N. G. (2020). Impact of suicide mortality on life expectancy in the United States, 2011 and 2015: age and sex decomposition. Public Health, 179, 76-83.
39- Schmitt, D. Youn, G. Bond, B. Brooks, S. Frye, H. Johnson, S. Klesman, J. Peplinski, C. Sampias, J. Sherrill, M. & Stoka, C. (2009). When will I feel love? The effects of culture, personality, and gender on the psychological tendency to love. Journal of Research in Personality;43(1), 830–846.
40- Tirch, D. D., Leahy, R. L., Silberstein, L. R. & Melwani, P. S. (2012). Emotional Schemas, Psychological Flexibility, and Anxiety: The role of flexible response patterns to anxious arousal. International Journal of Cognitive Therapy, 5(4), 380-391.
41- Ursin, H. (2016). The cognitive activation theory of stress. Psycho-Neuro Endocrinology, 29(5), 567-592.
42- Victor, C. R., Burholt, V., & Martin, W. (2018). Loneliness and ethnic minority elders in Great Britain: an exploratory study. Journal of cross-cultural gerontology, 27(1), 65-78.
43- Young, J. E. & Klosko, J. S. (1990). Reinventing your life. How to break free from negative life patterns. New York: Plume Book.
44- Young, J. E. & Loang, S. (1998). Schema therapy: A practitioner's guide. New York: The Guilford Press.
