شیمی کانی کلینوپیروکسن، رهیافتی بر پتروژنز کمپلکس آتشفشانی سارای–شمال¬غرب ایران
محورهای موضوعی :
مهدی قادری
1
,
نصیر عامل
2
,
محسن موءید
3
1 - دانشگاه تبریز
2 - دانشگاه تبریز
3 - دانشگاه تبریز
کلید واژه: آتشفشان سارای# دیوپسید# سالیت# شیمی¬کانی#,
چکیده مقاله :
آتشفشان خاموش سارای که در حاشیه شرقی دریاچه ارومیه واقع شده است شامل تناوبی از روانه های لئویسیتیتی و فوران های پیروکلاستیک وابسته است که دست کم بیش از پنج واحد از این سکانس دیده می شود. همچنین دایک های لئویسیت فنولیتی، دایک ها و روانه های لامپروفیری از نوع مونشی کیت، مینت و اسپسارتیت، دایک ها و دم های تراکیتی و دایک ها و یک توده کوچک نفوذی سینیتی، سایر ترم های سنگی آتشفشان سارای را تشکیل می دهند. به دلیل حضور کانی کلینوپیروکسن در تمامی واحدهای سنگی این آتشفشان، از شیمی کانی کلینوپیروکسن برای بررسی ارتباط ژنتیکی واحدهای مختلف سنگی آتشفشان سارای استفاده می شود. از لحاظ ترکیب شیمیایی، کلینوپیروکسن های مورد مطالعه در محدوده دیوپسید، سالیت و فاسائیت قرار می گیرند و اغلب در محدوده فشاری سه تا چهار کیلوبار و دمای 1150 درجه متبلور شده اند. محیط ساختاری تشکیل اکثر این کلینوپیروکسن ها در محدوده بازالت های درون قاره ای تعیین می شود. با وجود تفاوت های بارز سنگ شناسی میان واحدهای مختلف سنگی آتشفشان سارای، ترکیب شیمیایی و شرایط تبلور کانی کلینوپیروکسن در تمامی این واحدهای سنگی بسیار نزدیک به هم می باشد که می-تواند نشان دهنده منشأ مشترک برای کلینوپیروکسن ها و همچنین منشأ مشترک برای تمامی واحدهای سنگی آتشفشان سارای -باشد.
Saray volcano is an extinct volcano and is located in the east of Urmia Lake. This volcano mainly consists of Leucititic lava flows and their related pyroclastic materials forming a Sequence which repeated more than five times. Leucite phonolitic dykes, Lamprophyric (Minette, Monchiquite and Spessartite) lavas and dykes, Trachytic domes and dykes, Syenitic dykes and a small syenitic stock are other rock types of Saray volcano. Since clinopyroxene is present in all rock types of this volcano, mineral chemistry study of clinopyroxenes in all rock types of Saray volcano, could help us to explain the relationship between different rock types. Clinopyroxenes of Saray volcano have diopside, salite and fassaite compositions. The majority of studied clinopyroxenes crystallize under 3-4 kb pressure and 1150 centigrade temperature. Tectono-magmatically speaking, these clinopyroxenes were mostly formed within plate basalts. Although the composition of rock types of Saray volcano is very different, almost constant composition of clinopyroxene in all rock types, show the same origin for all clinopyroxenes. However, it can be concluded that all rock types have the same origin.
آقانباتی، ع.، 1383. زمین¬شناسی ایران، انتشارات سازمان زمین¬شناسی کشور، 586.
زمانی، ر.، امامی، م.ه.، وثوقی عابدینی، م. و کریم¬زاده ثمرین، ع.، 1394. مطالعه شیمی بلور و منطقه‌بندی کلینوپیروکسن‌های موجود در سنگ‌های آتشفشانی آلکالن شمال غرب مشگین‌شهر، ایران. فصلنامه زمین‌شناسی ایران، 9(33)، 31-44.
امرایی، ع.، زارعی سهامیه، ر.، موید، م.، احمدی خلجی، ا. و عظیم¬زاده، ا.م.، 1397. بررسی شیمی کانی کلینوپیروکسن در بازالت¬های پشتاسر حوضه رسوبی مغان (شمال غرب ایران). فصلنامه زمین¬شناسی ایران، 12(48)، 25-37.
نعمتی، ر.، کنعانیان، ع.، مکی¬زاده، م.ع. و تقی¬پور، ص.، 1397. شیمی کانی کلینوپیروکس در ارزیابی دما - فشار و ژنز بازالت¬های متاسوماتیسمی سازند هرمز در گنبدهای نمکی گچین و جزیره هرمز، جنوب ایران. فصلنامه زمین¬شناسی ایران، 11(45)، 105-117.
Droop, G.T.R., 1987. A general equation for estimating Fe+3 concentrations in ferromagnesian silicates and oxides from microprobe analyses, using stoichiometric criteria. Mineralogical Magazine, 51, 431-435.
Foley, S.F., Venturelli, G., Green, D.H. and Toscani, L., 1987. The ultrapotassic rocks: characteristics classification, constraints for petrogenetic models. Earth-Science Reviews, 24, 81-134.
France, L., Ildefonse, B., Koepke, J. and Bech, F., 2010. A new method to estimate the oxidation state of basaltic series from microprobe analyses. Journal of Volcanology and Geothermal Research, 189, 340-346.
Gupta, A.K., 2015. Origin of Potassium-rich Silica-deficient Igneous Rocks. Springer, 536.
Kretz, R., 1994. Metamorphic Crystallization. John Wiley and Sons. Chichester and New York, 530.
Kushiro, I., 1960. Si-Al relation in clinopyroxenes from igneous rocks. American Journal of Science, 258, 548-554.
Le Base, M.J., 1962. The role of aluminum in igneous clinopyroxenes with relation to their Parentage. American Journal of Science, 260, 267-288.
Le Maitre, R.W., 2002. Igneous Rocks: A Classification and Glossary of Terms: A lassification and Glossary of Terms: Recommendations of the International Union of Geological Sciences, Subcommission on the Systematics of Igneous Rocks. Cambridge University Press. 256 p.
Leterrier, J., Maurry, R.C., Thonon, P., Girard, D. and Marchal, M., 1982. Clinopyroxene composition as a method of identification of the magmatic affinites of paleo-volcanic series. Earth and Planetary Science Letters, 59, 139-154.
Lindsley, I., 1983. Pyroxene thermometry. American Mineralogist, 68. 477-493.
Moayyed, M., Moazzen, M., Calagari, A.A., Jahangiri, A. and Modjarrad, M., 2008. Geochemistry and petrogenesis of Lamprophyric dykes and the associated rocks from Eslamy peninsula, NW Iran: Implication for deep mantle metasomatism. Chemie der Erde Geochemistry, 68, 141-154.
Moghadam, Sh.H., Ghorbani, G.H., Zaki Khedr, M., Fazlnia, N., Chiaradia, M., Eyuboglu, Y., Santosh, M., Galindo Francisco, C., Lopez Martinez, M., Gourgaud, A. and Arai, A., 2014. Late Miocene K-rich volcanism in the Eslamieh Peninsula (Saray), NW Iran: Implications for geodynamic evolution of the Turkish-Iranian High Plateau. Gondwana Research, 26, 1028-1050.
Moine vaziri, H., Khalili-marandi, S.H. and Brousse, R., 1991. Importance d’un Volcanisme potassique, au Miocene Superier en Azerbaidjan (Iran); C.R. Academy of Sciences, Paris, 313, 1603-1610.
Moradian-Shahrbabaky, A., 2007. Geological Setting and Geochronology of some alkali and calc-alkalic rocks in Western (Saray peninsula) and central (Soruk) Urmieh- Dokhtar Volcanic Belt, Iran, Earth and Life, 2, 6-24.
Moretti, R., 2005. Polymerisation, basicity, oxidation state and their role in ionic modelling of silicate melts. Annals of Geophysics, 48, 583-603.
Morimoto, N., 1988. Nomenclature of pyroxenes. Mineralogy and Petrology, 39, 55-76.
Neave, D.A. and Putirka, K.D., 2017. A new clinopyroxene-liquid barometer, and implications for magma storage pressures under Icelandic rift zones. American Mineralogist, 102, 777-794.
Nisbet, E.G. and Pearce, J.A., 1977. Clinopyroxene composition in mafic lavas from different tectonic settings. Contributions to Mineralogy and Petrology, 63, 149-160.
Rittman, A., 1973. Stable Mineral Assemblages of Igneous Rocks, a Method of Calculation. Springer, Mineralogy, 262.
Schweitzer, E.L., Papike, J.J. and Bence, E., 1979. Statistical analysis of clinopyroxenes from deepsea basalts. American Mineralogist, 64, 501-513.
Soesoo, A., 1997. A multivariate statistical analysis of clinopyroxene composition: empirical coordinates for the crystallisation PT- estimations. Geological Society of Sweden (Geologiska Foreningen), 119, 55-60.
Verhoogen, J., 1962. Distribution of titanium between silicates and oxides in igneous rocks. American Journal of Science, 260, 211-220.
Whitney, D.L. and. Evans, B.W., 2010. Abbreviations for names of rock-forming minerals. American Mineralogist, 95,185-187.
