مبانی معرفت‌شناختی مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن کریم و روان‌شناسی
محورهای موضوعی : قرآن و روان شناسی
زیبا فروزش
1
(ujt)
کلید واژه: روان‌شناسی قرآن کریم مبانی مطالعات میان‌رشته‌ای معرفت‌شناختی ,
چکیده مقاله :
طرح مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن کریم و روان‌شناسی زمینۀ نظری مناسبی برای تحول در علوم انسانی با رویکردی قرآن محور در جامعه اسلامی تلقی می‌شود. به‌خصوص که آموزه‌‌‌های قرآنی بر اساس رویکرد انسان‌شناسانه خاص قرآن، نقش اساسی در ادبیات روان‌شناسی دارد. هدف این مقاله که با روش توصیفی ـ تحلیلی است، ارائه مبانی معرفت‌شناختی و ویژگی‌های مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن کریم و روان‌شناسی است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهدکه مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن کریم علاوه بر حواس پنج‌گانه و عقل، بر وحی و قلب تکیه داشته در‌حالی‌که روان‌شناسی متعارف با یک روش اثبات گرایانه فقط بر حس و تجربه تأکید دارد. همچنین نتایج به‌دست آمده نشان داد که مهمترین ویژگی‌های مطالعات میان‌رشته‌ای قرآنی نسبت به روان‌شناسی متعارف، جامعیت، توجه به مبداء و معاد، اتقان و خطاناپذیری، و دارا بودن ساختار جامع و تناسب میان تکوین و تشریع است. نوآوری این پژوهش، انجام مطالعه میان‌رشته‌ای قرآن کریم و روان‌شناسی بر اساس مبانی معرفت‌شناختی اسلامی است
The idea of Interdisciplinary Studies of the Holy Quran and Psychology is thought as a favorable theoretical ground for evolution in Humanities with a Quran-centered approach in the Islamic community. Especially since Quranic teachings, according to Quran’s special anthropological approach, have a fundamental role in psychological texts. This paper, using the descriptive-analytical method, is to present the epistemological foundations and features of Interdisciplinary Studies of the Holy Quran and Psychology. The findings of the research show that Interdisciplinary Quranic Studies rely on the five senses and intellect, as well as the revelation and heart, whereas conventional psychology by using a proof-based method, relies only on senses and experiences. The results also showed that the main distinctions between Interdisciplinary Quranic Studies compared to conventional psychology are as follows: comprehensiveness, attention to the origin and resurrection, certainty and infallibility, possessing an all-inclusive structure, and proportionality between Takwīn (Creation) and Tashrī’ (Decree). The innovation of this research is investigating on Interdisciplinary Study of the Quran and Psychology based on Islamic epistemological foundations.
احمدی، علی اصغر (1362). فطرت، بنیان روان‌شناسی اسلامی. تهران: امیرکبیر.
آذربایجانی، مسعود و سالاری فرد، محمدرضا (1388). روان‌شناسی عمومی. قم: انتشارات زمزم هدایت.
پاکتچی، احمد (1390). روش تحقیق تخصصی. تهران: انتشارات انجمن علمی امام صادق(ع).
تمیمی آمدی، عبدالواحد (1380). غررالحکم و دررالکلم. ترجمۀ هاشم رسولی محلاتی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
جوادی آملی، عبدالله (1379). تفسیر موضوعی قرآن کریم«معرفت‌شناسی در قرآن». تنظیم:حمید پارسانیا، قم: مرکز نشر اسراء.
حرانی، ابن شعبه (ابی محمد الحسن بن علی الحسین) (بی‌تا). تحف العقول اسلامیه. ترجمه محمد باقر کمره ای، ج3، تهران، انتشارات کتابچی رساله الحقوق، بی تا.
حسینی وزیری، ابوالقاسم (1364). بررسی مقدماتی اصول روان‌شناسی اسلامی. آستان قدس رضوی.
خادم علیزاده، امیر(1392). تفسیر موضوعی قرآن کریم با رویکرد اقتصادی. قم:دفتر نشر معارف.
خورسندی طاسکوه، علی (۱۳۸۸). تنوع گونه‌شناختی در آموزش و پژوهش میان‌رشته‌ای. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، شماره ۴.
درزی، قاسم و دیگران (1392). گونه‌شناسی مطالعات میان‌رشته‌ای در قرآن کریم. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، دوره پنجم، شماره 4، پاییز.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1387ش). المفردات فی غریب القرآن. تحقیق محمد خلیل عیتانی، تهران: موسسه فرهنگی آرایه.
رجبی، محمود (1388). انسان‌شناسی. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
رمضانی، ربابه (1384). روان‌شناسی اسلامی در قرآن. مجله پیام جاویدان، شماره7 .
سالاری فر، محمدرضا (1389). آشنایی با روان‌شناسی. قم: مرکز نشر هاجر.
شجاعی، محمدصادق (1386). نگاهی به شناخت از منظر فلسفه، روان‌شناسی و اسلام. مجله معرفت، آبان، شماره119.
شرقاوی، محمد (1363). فراسوی روان‌شناسی اسلامی یا اخلاق و مباحث روانی در اسلام. ترجمه سید محمدباقر حجتی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
صالحی امیری، مهدی (1384). جامعیت دین اسلام، مجله صباح،(اندیشه قم) پایگاه تخصصی اطلاع رسانی حوزه، شماره 17 و 18.
طباطبایی، محمد حسین (بی تا). ترجمه تفسیر المیزان. قم: انتشارات اسلامی.
........................................ (1360). آغاز تا انجام. به کوشش سید هادی خسروشاهی، قم: بوستان کتاب.
........................................ ( 1373). انسان در قرآن. قم: انتشارات صدرا.
....................................... ( 1417ق). تفسیرالمیزان. ، قم: انتشارات اسلامی.
عثمان نجاتی، محمد (1367). قرآن و روان‌شناسی. ترجمه عباس عرب، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
عثمان، عبدالکریم (1361). روان‌شناسی از دیدگاه قرآن و دانشمندان مسلمان. ترجمه محمدباقر حجتی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
قاضی زاده و دیگران (1394). مبانی هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی نظام اجتماعی براساس تفسیر المیزان. فصلنامه علمی-پژوهشی، سال پنجم، شماره18.
قراملکی، احد فرامرز (1390). روش‌شناسی مطالعات دینی. مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی. قراملکی، احدفرامرز (۱۳۹۵/۶/۲۱) خبرگزاری شبستان.
کریمی، مصطفی (1387). وحی‌شناسی. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی،.
مصباح یزدی، محمدتقی ( 1393). راه وراهنما‌شناسی. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مصباح یزدی، محمدتقی (1367). معارف قرآن. قم: مؤسسه در راه حق.
مصطفی، ابراهیم و النجار، محمدعلی (1392ه ق-1972م). معجم الوسیط. استانبول: المکتبه الاسلامیه.
مطهری، مرتضی (1390). مجموعه آثار،قم: انتشارات صدرا.
معین، محمد (1375). فرهنگ فارسی. تهران: انتشارات امیر کبیر.
مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (بی‌تا). تفسیر نمونه. جامع التفاسیر .
ملاصدرا (1379). اسفار اربعه. تهران: انتشارات الحيدريه.
ملکی، حسن (1383). تعلیم و تربیت اسلامی. فصلنامه مصباح، سال سیزدهم، فروردین و اردیبهشت، شماره50،صص126-103.
وزیگلر، هیل (1379). نظریه‌های شخصیت. ترجمه علی عسکری، ساوه: دانشگاه آزاد اسلامی.
یعقوب نژاد، محمدهادی (1393). سازمان دهی علوم انسانی – اسلامی نیازی میان‌رشته‌ای. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، دوره ششم، شماره2، بهار، صص137-111.
Popper, Karl (2002) [1959]. The Logic of Scientific Discovery (2nd English ed). New York,
NY: Routledge Classics. p. 3. ISBN 0-415-27844-9. OCLC 59377149 Repko, A (2008). Interdisciplinary research: Process and Theory, Thousand Oaks, CA: SAGE
Repko, A. Integrating interdisciplinarity, Issues in Integrative Studies 25, 2007.
