تحلیل بازتاب دیدگاه و سبک فکری ناصرخسرو در کاربرد فعل
محورهای موضوعی : تحلیل متون نظم
فاطمه شیخ باقر مهاجر
1
(ادبیات و علوم انسانی)
علي صباغي
2
(ادبيات و زبانهاي خارجي)
کلید واژه: قصاید ناصرخسرو سبک شناسی نحوی تحلیل زبانی نحو فعل,
چکیده مقاله :
چکیده ناصرخسرو ازجمله شاعرانی است که به سبب نگاه ویژه و ایدئولوژی متفاوتش همواره مورد توجه دوستداران شعر کلاسیک فارسی بوده است. نگارندگان بر این باور هستند که آشنایی با نگرش ناصرخسرو و شناخت جهان شعری او از دریچه تحلیل زبانی آثار وی میسر است، ازاین‌رو در این گفتار به تحلیل دستوری ـ سبکی افعال سی قصیدة آغازین دیوان ناصرخسرو پرداخته اند. پرسش‌هایی که این مقاله درصدد پاسخ دادن بدان‌هاست عبارت است از: افعال به کار رفته در قصاید ناصرخسرو دارای چه ویژگی‌های دستوری است؛ بسامد ویژگی‌های افعال در قصاید ناصرخسرو چه ارتباطی با دیدگاه و سبک وی دارد و تکرار این ویژگی‌ها نشان دهندة چیست. برای پاسخگویی به این پرسش‌ها افعال سی قصیدة نخست دیوان ناصرخسرو استخراج و ویژگی‌های دستوری آن‌ها توصیف شد؛ سپس اطلاعات به دست آمده به شیوه توصیفی ـ تحلیلی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. نتیجه پژوهش حاضر نشان می‌دهد بیشترین شخص به‌کاررفته در افعال قصاید، دوم‌شخص مفرد است که برخاسته از ماهیت تبلیغی شعر ناصرخسرو است. از نظر زمان، پرتکرارترین افعال فعل‌های زمان مضارع اخباری است که پیوند مستقیم شاعر با موضوع کلام را نشان می‌دهد. وجه غالب افعال قصاید، اخباری با صدای دستوری فعّال است که برخاسته از ماهیت تبلیغی و متعهد شعر ناصرخسرو است.
Abstract Naser Khosrow is one of the poets who have always been regarded by fans of Persian classical poetry due to his special viewpoint and different ideology. The authors believe that familiarity with Naser Khosrow's attitude and understanding world of his poetry is possible through linguistic analysis of his works; therefore, methodological-grammatical analysis of verbs in the first thirtieth odes of Naser Khosrow’s book of poems is addressed in this research. The questions that this article seeks to answer are: 1: What are the grammatical features of verbs used in Naser Khosrow's odes? 2: What is the relationship between frequency of features of verbs in Naser Khosrow's odes and his perspective and style and what the repetition of these features indicates? To answer these questions, the verbs of the thirtieth odes of the Naser Khosrow's book of poem (divan) were extracted inductively and grammatical features of the verbs were described. Then, the obtained data were examined and analyzed in a descriptive-analytical way. The result of present research indicates that the most commonly used person in the verbs inflection of odes is second person singular which arises from propaganda nature of Naser Khosrow's poem. In terms of time, the most frequent category of verbs belongs to simple present tense that shows the direct link of the poet to the subject of the word. The dominant mood of the verbs in the odes is indicative with active imperative voice which comes from the propaganda and committed nature of Naser Khosrow’s poem
1) اته، هرمان. (1351). تاریخ ادبیات فارسی، ترجمه و حواشی رضازاده شفق ، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
2) امینی، محمدرضا. (1388). «آستانة انتخاب، مفهومی ضروری در بررسی تحولات ادبی و سبک‌شناسی»، شعرپژوهی، شماره 2، ص 46-21.
3) ایمانی، علی و خدیجه خسروی. (1395). بررسی مقایسه‌ای شش اثر دستور زبان فارسی. تهران: سخن.
4) درگاهی، محمود. (1378). سرود بیداری، تهران: امیرکبیر.
5) رزمجو، حسین. (1369). شعر کهن فارسی در ترازوی نقد اخلاق اسلامی، جلد دو، مشهد: نشر آستان قدس رضوی.
6) زرین¬کوب، عبدالحسین. (1378). با کاروان حله، تهران: انتشارات علمی، چاپ یازدهم.
7) زرين‌كوب، عبدالحسين. (1384). سيري در شعر فارسي. تهران: سخن.
8) شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1366). صور خیال در شعر فارسی، تهران: انتشارات آگاه، چاپ سوم.
9) صفا، ذبیح الله. (1369). تاریخ ادبیات در ایران، جلد دو، تهران: انتشارات فردوس با همکاری نشر ندا، چاپ دهم.
10) طباطبایی، علاءالدین. (1395). فرهنگ توصیفی دستور زبان فارسی، تهران: فرهنگ معاصر.
11) فتوحی، محمود. (1390). سبک‌شناسی: نظریه¬ها، رویکردها و روش‌ها، تهران: انتشارات سخن، چاپ دوم.
12) فرشیدورد، خسرو. (1382). دستور مفصل امروز، تهران: انتشارات سخن، چاپ اول.
13) ناصرخسرو، ابو معین. (1365). دیوان، به تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
14) ................ . (1384). وجه دین، تهران: انتشارات اساطیر، چاپ دوم.
15) نظری، جلیل. (1383). ناصرخسرو و اندیشه او، شیراز: دانشگاه شیراز.
16 ـFowler, Roger, "Linguistic criticism", 1986, Oxford, Oxford University Press.
17- Klaiman A. H., "Grammatical Voice ", 1991, Cambridge Studies in Linguistics, Cambridge University Press.
18 ـPalmer, F. R., "Mood and Modality", 1986, Cambridge, Cambridge University Press.
19- Toolan, Michael, "Language in literature: An introduction to Stylistics", 1988, London, Arnold.
20- Tufte, Virginia, "Grammar As Style", 1971, USA: Rinehart and Winston, Inc.
