بازسازی محیط رسوبی سازند جیرود در برش آرو (البرز مرکزی)
محورهای موضوعی :سید محمد زمانزاده 1 , محسن رنجبران 2 , کیارش غفاری 3
1 - دانشگاه تهران
2 - دانشکدگان علوم، دانشگاه تهران
3 - دانشکدگان علوم، دانشگاه تهران
کلید واژه: البرز مرکزی, دونین, سازند جیرود, رخساره‌های آواری, محیط رسوبی,
چکیده مقاله :
در این پژوهش محیط رسوبی سازند جیرود مورد بررسی و بازسازی قرار گرفته است. سازند جیرود به سن دونین پسین در برش آرو در جنوب غربی شهرستان فیروزکوه در بخش جنوبی البرز مرکزی متشکل از حدود 45 متر نهشته‌های تخریبی است. برای انجام این پژوهش عملیات صحرایی صورت گرفت و لاگ رسوبی تفصیلی این سازند در برش مذکور تهیه شد و تعداد 52 نمونه از لیتولوژی های مختلف برداشت شد. برای مطالعات میکروسکوپی از تمام نمونه‌های ماسه سنگی و کنگلومرایی و چند نمونه محدود از نمونه‌های گلسنگی و یک نمونه خاک قدیمه مقاطع نازک تهیه شد و مورد مطالعه قرار گرفت. مرز زیرین این سازند با ناپیوستگی فرسایشی روی سازند میلا قرار گرفته است. رخساره‌های مشاهده شده این سازند در برش آرو شامل رخساره‌های تخریبی کنگلومرا، ماسه سنگ و گل سنگ به همراه یک افق خاک دیرینه می‌باشد. رخساره‌های مشاهده شده براساس رخساره‌های رسوبی رودخانه‌ای مایال طبقه‌بندی شد. نهشته‌های کنگلومرایی متشکل از دو رخساره Gcm و Gmm، نهشته‌های ماسه سنگی شامل سه رخساره Sh، Sp و Sm و رخساره‌های گل سنگی شامل دو رخساره Fl و Fm می‌باشند. مطالعات صحرایی و سنگ نگاری به شناسایی دو مجموعه رخساره تخریبی رودخانه‌ای کانال و دشت سیلابی منجر شد. محیط رسوبی کلی بازسازی شده برای سازند جیرود در برش آرو یک محیط رسوبی رودخانه‌ای بریده بریده تعیین شد که بخش پایینی این سازند به‌طور عمده رخساره‌های درون کانال با غلبه رخساره‌های کنگلومرایی و بخش بالایی کم‌وبیش به‌طور کامل از رخساره‌های دانه ریز گل سنگی دشت سیلابی به همراه افقی از خاک دیرینه را شامل می‌شود.
In this paper it is attempted to reconstruct the depositional environment of the Jeirud Formation in Aro section. The Jeirud Formation (Late Devonian) is composed of about 45 meters of clastic sedimentary units in the southwest of Firoozkuh city, southern Alborz area. To carry out this research a field work was done during which a precise and detailed sedimentary log of the section was prepared and 52 samples from different lithologies of the formation were collected. Thin sections were prepared from all conglomeratic and sandstone samples, besides some thin sections were prepared from mudrocks and just 1 sample of paleosoil and then all were petrographically studied. In the study area, both basal and top boundary of the Jeirud Formation is disconformable with Mila and Mobarak formations respectively. All facies in the section include clastics (conglomerates, sandstones, mudstones and a paleosoil horizon). The facies were classified based on Miall classification so that conglomeratic facies comprise Gcm and Gmm; sandstone facies comprise Sh, Sp and Sm and mudrocks include Fl and Fm facies. Combined field and lab studies resulted in identification of two sedimentary facies associations including channel fill and flood plain facies associations. The reconstructed sedimentary environment of the Jeirud Formation in the Aro area represents a braided river depositional environment. The lower parts of this formation represent a finning-upward sequence which indicates deposition within a braided river channel subenvironment (conglomerates and sandstones) and the upper part is dominated with mudrocks with a paleosoil horizon representing deposition in a flood plain subenvironment.
آقانباتی، ع.، 1383. زمین‌شناسی ایران، انتشارات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 586.
امینی، ع.، 1395. مراحل اساسی در مطالعات خاستگاه رسوبی، با مثال‌هایی از ایران مرکزی و شمال غرب ایران، بیستمین همایش انجمن زمین‌شناسی ایران، 1102-1093.
امینی، ع.، 1396. محیط‌های رسوبی. انتشارات دانشگاه تهران، 488.
بربريان م.، قرشي، م.، طالبيان، م. و شجاع طاهري، ج.، 1375. پژوهش و بررسي نو زمينساخت، لرزه زمينساخت و خطر زمينلرزه گسلش در گستره سمنان، گزارش شماره 63 ، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدني كشور.
تابع، ف.، 1386. پالينولوژي سازند جيرود در مقطع چینه‌شناسی گرمابدر ، شمال شرق تهران، ، پایان‌نامه كارشناسي ارشد، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه تربيت معلم تهران، 151.
خزائی، م.، 1397 . محیط رسوبی، دیاژنز و خاستگاه سازند جیرود در البرز مرکزی. رساله دکتری، دانشگاه شهید بهشتی، 350.
خزائی، م.، 1395(الف). خاستگاه نهشته‌های سيليسي آواري سازند جيرود در البرز مرکزي، فصلنامه علوم زمین، 108، 45-56.
خزائی، م.، 1395 (ب). محیط رسوبی و چینه نگاری سکانسی نهشته‌های سازند جیرود در برش ده صوفیان، فصلنامه علوم زمین، 102، 101-116.
رسولی م.، حسینی برزی م.، آدابی م. ح. و بایت گل آ.، 1390. محیط رسوبی سازند جیرود و بررسی مرز دونین- کربونیفر در دو برش آبنیک و دره لالون البرز مرکزی، پانزدهمین همایش انجمن زمین‌شناسی ایران، 254-265.
ستاری ا.، بهرامی ع.، وزیری مقدم ح.، و طاهری ع.، 1401. زیست چینه نگاری، زیست رخساره‌های کندونتی نهشته‌های دونین بالایی-کربونیفر زیرین در برش تویه-دروار دامغان، البرز شرقی فصلنامه پژوهش‌های دانش زمین، 51، 1-25.
شرفی م.، محبوبی ا.، موسوی حرمی س. و مصدق ح.، 1396. اثر مجموعه‌ها و اهمیت محیطی آنها در سازند جیرود، جنوب غرب شاهرود و شمال شهمیرزاد، البرز مرکزی، رخساره‌های رسوبی، 77-98.
شرفی، م.، موسوی حرمی، ر.، محبوبی، ا. و جعفرزاده، م.، 1397. سنگ‌نگاری و ژئوشیمی ماسه سنگ‌های سازند جیرود در البرز میانی، کاربرد در شناسایی خاستگاه و جایگاه زمین ساختی، رسوب‌شناسی کاربردی، 6، 12، 1-24.
فرهادیانی، م.، 1388 .پالينولوژي سازند جیرود در برش چینه‌شناسی دهملا، جنوب غرب شاهرود: پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم، دانشگاه تربيت معلم تهران، 232.
فهيمي، م.، 1385. پالينولوژي سازند جیرود در مقطع چینه‌شناسی دروار، جنوب غرب دامغان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه تربيت معلم تهران،131 .
مسعودي، م.، 1384. پالينولوژی سازند جيرود در مقطع چینه‌شناسی شهميرزاد، شمال سمنان. پایان‌نامه كارشناسي ارشد، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه تربيت معلم تهران، 81.
نبوی، م. ح.، 1356 دیباچه‌ای بر زمین‌شناسی ایران. سازمان زمین‌شناسی کشور.
هاشمي س.ح. و تابع ف.، 1384. پالينولوژي سازند جيرود در برش چینه‌شناسی غرب گرمابدر، شمال شرق تهران. نهمين همايش انجمن زمین‌شناسی ايران، دانشگاه تربیت معلم تهران، 408-398.
هاشمي س.ح. و فهيمي، م.، 1384. اسپورها و ميکروفيتوپالنکتون هاي سازند جيرود در برش چینه‌شناسی دروار، غرب دامغان. نهمين همايش انجمن زمین‌شناسی ايران، دانشگاه تربيت معلم تهران، 9-8 شهريور، 308-295.
هاشمي، س.ح. و تابع، ف.، 1388. پالئواكولوژي سازند جيرود در برش چینه‌شناسی گرمابدر، شمال شرق تهران: فصلنامه زمین‌شناسی ايران، 3، 9، 14-3.
Alavi, M., 1996. Tectonostratigraphic synthesis and structural style of the Alborz Mountain System in Iran. Journal of Geodynamics 21, 1-33.
Alavi-Naini, M., 1972. Etude geologique de la region de Djam. Geological Survey of Iran, Tehran, Iran. Report No. 23: 288.
Assereto, R., 1963. The Paleozoic formations in Central Elburz (Iran) (preliminary note). Rivista Italiana di Paleontologia e Stratigrafia. 69, 503–543.
Bagheri, S. and Stampfli, G. M., 2008. The Anarak, Jandaq and Posht-e-Badam metamorphic complexes in central Iran: new geological data, relationships and tectonic implications. Tectonophysics, 451(1-4), 123-155.
Basu, A., 1985. Reading provenance from detrital quartz. In Provenance of arenites, 231-247. Springer, Dordrecht.
Berberian, M. and Yeats, R. S., 2001. Contribution of archaeological data to studies of earthquake history in the Iranian Plateau. Journal of Structural Geology, 23(2-3), 563-584.
Choquette, P.W. and Pray, L.C., 1970. Geologic Nomenclature and Classification of Porosity in Sedimentary Carbonates. AAPG Bulletin, 54, 207-250.
Ehteshami Moinabadi, E. M. and Yassaghi, A., 2007. Geometry and kinematics of the Mosha Fault, south central Alborz Range, Iran: An example of basement involved thrusting. Journal of Asian Earth Sciences 29: 928-938.
Gaetani M., 1965. The geology of the Upper Jajrud and Lar valleys, North Iran, II. Palaeont. Rivista. Italiano di Paleontologia e Stratigrafia. 73(3), 679-770.
Galloway, W. E. and Hobday, D. K., 1996. Terrigenous Clastic Depositional Systems. Applications to Fossil Fuel and Groundwater Resources, 489.
Ghorbani, M., 2021. The geology of Iran: tectonic, magmatism and metamorphism. Springer International Publishing.
Ingersoll, R. V., Bullard, T. F., Ford, R. L., Grimm, J. P., Pickle, J. D. and Sares, S. W., 1984. The effect of grain size on detrital modes: a test of the Gazzi-Dickinson point-counting method. Journal of Sedimentary Research, 54(1), 103-116.
Kostic, B., Becht, A. and Aigner, T., 2005. 3-D sedimentary architecture of a Quaternary gravel delta (SW-Germany): Implications for hydro stratigraphy. Sedimentary Geology, 181(3-4), 147-171.
Miall, A.D., 1996. The Geology of Fluvial Deposits, Sedimentary Facies, Basin Analysis and Petroleum Geology. – Springer-Verlag, New York, 668.
Morad, S., Ketzer, J. M. and De Ros, L. F., 2000. Spatial and temporal distribution of diagenetic alterations in siliciclastic rocks: implications for mass transfer in sedimentary basins. Sedimentology, 47, 95-120.
Nichols, Gary, 2009. Sedimentology and stratigraphy, 2nd edition, John Wiley, 419.
Pettijohn, F. J., 1975. Sedimentary rocks (. 3, 628). New York: Harper and Row.
Sheikholeslami, M. R., 2018. Tectonosedimentary evolution of the basins in Central Alborz, Iran. (Special Journal-106), 29-38.
Stampfli, G. M., Borel, G. D., Cavazza, W., Mosar, J. and Ziegler, P. A., 2001. Palaeotectonic and palaeogeographic evolution of the western Tethys and PeriTethyan domain (IGCP Project 369). Episodes Journal of International Geoscience, 24(4), 222-228.
Stöcklin, J., 1968. Salt deposits of the Middle East, Geological Society of America, 88, 157-181.
Worden, R. H. and Burley, S. D., 2003. Sandstone diagenesis: the evolution of sand to stone. Sandstone diagenesis: Recent and ancient, 4, 3-44.
Zoleikhaei, Y., Amini, A. and Zamanzadeh, S. M., 2015. Integrated provenance analysis of Zakeen (Devonian) and Faraghan (early Permian) sandstones in the Zagros belt, SW Iran. Journal of African Earth Sciences, 101, 148-161.
